Miljoenen kinderen met ADHD gebruiken stimulerende medicijnen, zoals Ritalin en Adderall. Nieuw onderzoek suggereert dat deze medicijnen anders werken dan tot nu toe gedacht.
Tot nu toe gingen artsen ervan uit dat deze medicijnen werkten door hersengebieden te stimuleren die verantwoordelijk zijn voor het vasthouden van aandacht. Een recente studie, gepubliceerd in Cell, laat zien dat de medicijnen vooral de hersengebieden voor waakzaamheid en beloning stimuleren, waardoor het concentreren makkelijker wordt.
Indirect effect
Onderzoekers van de Washington University School of Medicine in St. Louis onderzochten hoe de hersenen reageren op voorgeschreven ADHD-medicatie. Het team, onder leiding van kinderneuroloog Benjamin Kay en neuroloog Nico U. Dosenbach, ontdekte dat kinderen waarschijnlijk beter presteren doordat ze alerter zijn en taken meer de moeite waard vinden, en niet zozeer doordat hun ‘aandachtscircuit’ verbetert.
Kay stelt dat deze bevindingen in strijd zijn met wat veel artsen leren. “Als kinderneuroloog schrijf ik vaak stimulerende medicijnen voor,” zegt hij. “Ik heb patiënten altijd uitgelegd dat deze medicijnen hersengebieden stimuleren die verantwoordelijk zijn voor aandacht, waardoor ze meer controle krijgen over waar ze hun aandacht op richten. Dit onderzoek laat zien dat dit niet correct is. De verbetering in aandacht is vooral het gevolg van verhoogde alertheid en een groter gevoel van beloning bij het uitvoeren van een taak. Hierdoor concentreer je je vanzelf beter.”
Hersenscans
Om dit te onderzoeken gebruikten de onderzoekers rust-fMRI-scans, een techniek die meet hoe verschillende hersengebieden met elkaar communiceren terwijl iemand geen specifieke taak uitvoert. Ze analyseerden fMRI-data van 5.795 kinderen tussen de 8 en 11 jaar die deelnamen aan de grootschalige Adolescent Brain Cognitive Development (ABCD)-studie, een langlopend onderzoek dat de ontwikkeling van meer dan 11.000 kinderen in de VS volgt. De onderzoekers vergeleken kinderen die op de dag van de scan medicijnen hadden ingenomen met kinderen die dat niet hadden gedaan.
Bij kinderen die medicijnen gebruikten, zagen de onderzoekers een verhoogde activiteit in de hersengebieden die betrokken zijn bij waakzaamheid en beloning. In de gebieden die verantwoordelijk zijn voor het vasthouden van aandacht werd echter geen duidelijke toename waargenomen.
Leestip: Explosie van aantal mensen dat ADHD-medicijnen slikt: dit zijn de oorzaken
Het team bevestigde deze bevindingen in een klein experiment met vijf gezonde volwassenen zonder ADHD, die normaal gesproken geen ADHD-medicatie gebruiken. Zij ondergingen een fMRI-scan voor en na het innemen van een dosis medicatie. Ook hier werd hetzelfde patroon waargenomen: vooral de belonings- en waakzaamheidssystemen werden geactiveerd.
Voorafgaande beloning
Dosenbach legt uit: “We ontdekten dat deze medicijnen als het ware een voorafgaande beloning geven aan de hersenen. Hierdoor kunnen we ons beter concentreren op taken die we normaal gesproken niet zo interessant vinden, zoals een minder favoriet vak op school.” Met andere woorden, het medicijn maakt saaie of moeilijke taken net iets aantrekkelijker.
Dit zou ook kunnen verklaren waarom ADHD-medicatie soms een kalmerend effect heeft, ondanks dat het eigenlijk stimulerende middelen zijn. Dosenbach: “Het lijkt paradoxaal: de beste manier om hyperactiviteit te verminderen is door de hersenen nog verder te stimuleren. Dit onderzoek laat zien dat dit niet zo vreemd is als het lijkt. Door het medicijn kunnen kinderen met ADHD hun aandacht beter richten op saaie taken, omdat ze minder de drang voelen om iets leukers te zoeken.”
De studie keek ook naar de schoolprestaties van de kinderen. Ouders rapporteerden dat kinderen met ADHD die medicatie gebruikten, betere cijfers haalden en beter waren in het oplossen van puzzels, in vergelijking met kinderen met ADHD die geen medicatie gebruikten. Kinderen met ernstigere ADHD profiteerden het meest.
Onverwachte ontdekking
Ten slotte deden de onderzoekers een onverwachte ontdekking. Dosenbach: “We weten dat slaaptekort de hersenactiviteit kan veranderen. We zagen dat wanneer iemand met ADHD te weinig sliep, maar wel medicatie nam, de kenmerkende veranderingen door slaaptekort verdwenen.” Het team vermoedt dat ADHD-medicatie de kortetermijneffecten van slaaptekort kan verminderen.
Hoewel dit positief klinkt, waarschuwen de onderzoekers voor de mogelijke keerzijde. Kay: “Slaaptekort is altijd schadelijk, zeker voor kinderen. We maken ons zorgen dat vermoeidheid kan leiden tot ADHD-achtige symptomen, wat in sommige gevallen tot een verkeerde diagnose kan leiden. Het gebruik van ADHD-medicatie kan dan succesvol lijken, terwijl het eigenlijk een slaaptekort maskeert.”
De onderzoekers pleiten voor meer aandacht voor mogelijke slaaptekorten bij het stellen van een ADHD-diagnose. Ze benadrukken ook de noodzaak van verder onderzoek naar de langetermijneffecten van deze medicijnen op de hersenen, aangezien er mogelijk nog onbekende bijwerkingen zijn.
Lees ook onze eerdere artikelen over dit onderwerp: Mensen met ADHD zijn écht creatiever. En dit is de oorzaak en Amerikaanse kinderen krijgen vaak veel te snel ADHD-medicijnen voorgeschreven . Of dit artikel: Psychologen slaan alarm: volgens TikTok heeft iedereen ADHD, maar er klopt niets van de symptomen .
Ook elke dag vers het laatste wetenschapsnieuws in je inbox? Of elke week?
Schrijf je hier in voor de nieuwsbrief!
Uitgelezen? Luister ook eens naar de Scientias Podcast:
